Εκπαιδευτική επίσκεψη στο Κέντρο Διάδοσης Επιστημών NOESIS

Εισαγωγή

Τον Μάρτιο 2013 πραγματοποιήθηκε εκπαιδευτική επίσκεψη στο Κέντρο Διάδοσης Επιστημών NOESIS. Στην επίσκεψη συμμετείχε η πλειοψηφία των μαθητών/τριών (από εδώ και πέρα «μαθητές» για λόγους συντομίας) της Β’ τάξης του 1^ου Γυμνασίου Αλεξάνδρειας (συμμετοχή μαθητών: 64 από σύνολο 91 μαθητών). Οι μαθητές συνοδεύτηκαν από τέσσερις καθηγητές. Η οργάνωση της εκπαιδευτικής επίσκεψης στο NOESIS περιελάμβανε τρεις φάσεις: α) την προετοιμασία της στο σχολείο, β) την υλοποίησή της στο χώρο του NOESIS, και γ) την αξιολόγησή της, μέσω της οργάνωσης μιας έκθεσης στο χώρο του σχολείου με παρουσίαση του σχετικού θέματος (Καριώτογλου, Σπύρτου, Πνευματικός και Ζουπίδης 2012).

Φάση προετοιμασίας της εκπαιδευτικής επίσκεψης

Η φάση της προετοιμασίας είχε δύο σκέλη. Το πρώτο αφορούσε την προετοιμασία των μαθητών και το δεύτερο αφορούσε την επιτόπια επόπτευση του χώρου, ώστε να σχεδιαστεί καλύτερα η επίσκεψη.

Κατά την διάρκεια της προετοιμασίας των μαθητών στο σχολείο, δόθηκε στους μαθητές Φύλλο Εργασίας (ΦΕ) (δες Φύλλο Εργασίας στο Παράρτημα), το οποίο περιελάμβανε τα εξής: α) την δομή της επίσκεψης, β) την περιγραφή των τριών χώρων του Μουσείου Τεχνολογίας, τους οποίους επρόκειτο να επισκεφτούμε, γ) τις οδηγίες χρήσης τεχνικών μέσων (κινητό, φωτογραφική μηχανή, μαγνητόφωνο) για τη συλλογή δεδομένων, και δ) μια ενότητα με τίτλο «Θέματα για σκέψη», η οποία συνδύαζε το περιεχόμενο του μαθήματος της Φυσικής με τα εκθέματα που θα παρατηρούσαν οι μαθητές στο Τεχνοπάρκο. Οι μαθητές παροτρύνθηκαν να χρησιμοποιήσουν τα «Θέματα για σκέψη» κατά τη διάρκεια επίσκεψης του Τεχνοπάρκου και να σημειώνουν σε αυτά τις παρατηρήσεις και τις σκέψεις τους. Τέλος, συμφωνήθηκε με τους μαθητές ότι χρησιμοποιώντας όλα τα παραπάνω στοιχεία, τα οποία θα συνέλεγαν κατά την εκπαιδευτική επίσκεψη, θα επιχειρούσαν να περιγράψουν και να ερμηνεύσουν το αγαπημένο τους έκθεμα από το NOESIS. Η περιγραφή συμφωνήθηκε να γίνει σε μορφή παρουσίασης ppt με τη βοήθεια των καθηγητών της Πληροφορικής.

Αναφορικά με την επιτόπια επόπτευση του χώρου, πραγματοποιήθηκαν δύο ανιχνευτικές επισκέψεις στο NOESIS. Κατά τη διάρκεια των επισκέψεων αυτών, οι εργαζόμενοι στο χώρο και ιδιαίτερα η υπεύθυνη για τα εκπαιδευτικά προγράμματα και την υποδοχή των μαθητών στο μουσείο, κ. Μαρία Καρνέζου, παρείχαν κάθε δυνατή διευκόλυνση και πληροφόρηση για την αρτιότερη οργάνωση της εκπαιδευτικής επίσκεψης.

Φάση υλοποίησης της εκπαιδευτικής επίσκεψης

Γενικά, η εκπαιδευτική επίσκεψη στο NOESISάφησε πολύ καλές εντυπώσεις τόσο στους μαθητές όσο και στους καθηγητές που τους συνόδευσαν. Αναφορικά με τη χρήση των ΦΕ στο χώρο του NOESISκαι τη συλλογή δεδομένων επισημαίνουμε τα παρακάτω.

Πρώτον, οι μαθητές δεν χρησιμοποίησαν τα ΦΕ όσο ήταν μέσα στο χώρο του Τεχνοπάρκου. Αυτό πιθανόν να συνέβη γιατί οι μαθητές ήταν ενθουσιασμένοι με το χώρο και την εμπειρία που αποκόμιζαν καθώς και γιατί δεν ήταν συνηθισμένοι σε παρόμοιου τύπου δραστηριότητες. Παρόλα αυτά, υπήρξαν ορισμένοι μαθητές, οι οποίοι συμπλήρωσαν το ΦΕ στο λεωφορείο αμέσως μετά την επίσκεψη.

Δεύτερον, οι μαθητές κατέγραψαν με ιδιαίτερο ζήλο την επίσκεψη δημιουργώντας πολλές φωτογραφίες και βίντεο. Επομένως, φάνηκε ότι σε τέτοιες περιπτώσεις η τεχνολογία είναι κάτι που μπορεί να χρησιμοποιηθεί με επιτυχία διότι ενθουσιάζει και αρέσει στους μαθητές.

Δες μια σύντομη παρουσίαση της εκπαιδευτικής επίσκεψης στο NOESIS.

Φάση αξιολόγησης της εκπαιδευτικής επίσκεψης

Η φάση αξιολόγησης αποτελούνταν από τα εξής δύο σκέλη:

Πρώτον, τη συλλογή των ΦΕ από τους μαθητές, με στόχο να ενεργοποιηθούν και να συνδέσουν την επίσκεψη με αυτά που διδάχθηκαν στο μάθημα της Φυσικής. Με αυτήν την έννοια ήταν σημαντικό να παρατηρηθεί πόσοι από τους μαθητές θα εμπλέκονταν και θα έφερναν συμπληρωμένο το ΦΕ.

Δεύτερον, την περιγραφή του αγαπημένου εκθέματος του κάθε μαθητή. Οι μαθητές εργάστηκαν είτε σε ομάδες είτε ως μονάδες για να περιγράψουν το αγαπημένο τους έκθεμα, αυτό δηλαδή που τους έκανε μεγαλύτερη εντύπωση κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής επίσκεψης στο NOESIS. Οι μαθητές έλαβαν συγκεκριμένες οδηγίες, από τον καθηγητή του μαθήματος της Φυσικής, για τη δομή που θα είχαν οι παρουσιάσεις. Επίσης, συνεργάστηκαν με τους καθηγητές Πληροφορικής (Γεώργιο Καρκαμάνη και Σταματία Πασχαλιώρη), στο πλαίσιο του μαθήματος Πληροφορικής, για τις οποιεσδήποτε τεχνικές απορίες ή δυσκολίες που συναντούσαν στη σύνταξη της παρουσίασης. Το αποτέλεσμα ήταν να παραχθούν είκοσι παρουσιάσεις.

Αποτελέσματα και συμπεράσματα

Παρακάτω, περιγράφουμε τα ποιοτικά αποτελέσματα από την αξιολόγηση της εκπαιδευτικής επίσκεψης.

Σχετικά με το πρώτο σκέλος της φάσης της αξιολόγησης παρατηρήθηκαν τα εξής. Συνολικά, οι 42 από τους 64 μαθητές, δηλαδή τα 2/3 των μαθητών που συμμετείχαν στην εκπαιδευτική επίσκεψη, έφεραν συμπληρωμένο το ΦΕ. Θεωρούμε ότι αυτό το ποσοστό είναι ικανοποιητικό, δεδομένου ότι η συμπλήρωση του ΦΕ δεν θα βαθμολογούνταν και η συμμετοχή των μαθητών σε αυτή τη διαδικασία δεν θα μοριοδοτούνταν.

Δεν προχωρήσαμε σε ανάλυση των απαντήσεων των μαθητών στα ερωτήματα της ενότητας «Θέματα για σκέψη» του ΦΕ, διότι οι μαθητές είχαν την ευχέρεια να απαντήσουν σε αυτά στο χρονικό διάστημα που αυτοί επιθυμούσαν και έχοντας τη δυνατότητα να συμβουλευτούν οποιαδήποτε άλλη πηγή, όπως το βιβλίο τους ή το διαδίκτυο. Εξάλλου, ο στόχος του ΦΕ ήταν κυρίως  η αξιολόγηση του βαθμού ενεργοποίησης των μαθητών στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής επίσκεψης και όχι η αξιολόγηση της μάθησης.

Παρόλα αυτά, μπορούμε ενδεικτικά να σημειώσουμε ορισμένες παρατηρήσεις, οι οποίες προκύπτουν από μια διαγώνια και ποιοτική ανάλυση των απαντήσεων των μαθητών στο ερώτημα 1 της ενότητας «Θέματα για σκέψη».

Όλοι οι μαθητές απάντησαν σωστά ότι το βάρος μας δεν είναι ίδιο σε όλους τους πλανήτες. Η αιτιολόγηση που έδωσαν οι περισσότεροι ήταν «διότι οι πλανήτες δεν έχουν την ίδια βαρύτητα», απάντηση που είναι αποδεκτή, ή «διότι δεν έχουν το ίδιο βάρος», απάντηση που είναι μακριά από την επιστημονική, διότι το βάρος είναι δύναμη και το ρήμα που συνοδεύει μια δύναμη είναι το ρήμα ασκεί ή ασκείται και όχι το ρήμα έχει. Ελάχιστοι μαθητές απάντησαν «διότι οι πλανήτες έχουν διαφορετική μάζα», απάντηση η οποία είναι πιο κοντά στην επιστημονική διότι αιτιολογεί και το λόγο για τον οποίο οι πλανήτες δεν έχουν την ίδια βαρύτητα.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης, οι απαντήσεις των μαθητών στα δύο τελευταία υποερωτήματα του ερωτήματος 1, τα οποία απαιτούν κρίση. Τέτοιο είναι για παράδειγμα το υποερώτημα «Σε ποιον πλανήτη θα πήγαινες εάν σου έλεγαν ότι θα ζήσεις τόσα χρόνια όσο είναι το βάρος σου;». Μόνο δεκαπέντε από τους σαράντα δύο μαθητές απάντησαν σωστά και στα δύο  αυτά υποερωτήματα, ενώ άλλοι δέκα περίπου απάντησαν σωστά σε ένα από τα δύο. Φαίνεται ότι οι μαθητές δυσκολεύονται να απαντήσουν σε ερωτήσεις αυτού του είδους, ερωτήσεις δηλαδή που απαιτούν να χρησιμοποιήσεις τη γνώση για να βγάλεις συμπεράσματα και να πάρεις αποφάσεις.

Σχετικά με το δεύτερο σκέλος της φάσης της αξιολόγησης παρατηρήθηκαν τα εξής. Οι μαθητές εργάστηκαν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον με στόχο να παρουσιάσουν το αγαπημένο τους έκθεμα του μουσείου. Τα αγαπημένα εκθέματα των μαθητών ήταν: η άρση βαρών, η ρόδα χάμστερ, το πλανητάριο, το πηγάδι στο άπειρο, το ελατήριο φάντασμα, τα ηχητικά πιάτα, ο μαγικός καθρέπτης, οι μαύρες τρύπες, το πηγάδι στο άπειρο, το πόσο ζυγίζεις, οι σκιές, και η ρουφήχτρα στη θάλασσα. Παρόλα αυτά, ορισμένοι μαθητές δε θέλησαν να εστιάσουν σε ένα έκθεμα του Τεχνοπάρκου. Αντίθετα, εστίασαν σε έναν από τους παρακάτω χώρους του NOESIS: το Τεχνοπάρκο, το Μουσείο μεταφορών, την Έκθεση αρχαίας τεχνολογίας, το Πλανητάριο, το Greeninfopoint, τον Προσομοιωτή.

Η έκθεση των αγαπημένων εκθεμάτων των μαθητών από το NOESIS στο χώρο του σχολείου δεν πραγματοποιήθηκε λόγω πολλών παραγόντων. Ο κυριότερος από αυτούς ήταν το γεγονός ότι αμέσως μετά τις διακοπές του Πάσχα δεν υπήρχε χρόνος για να διοργανωθεί μια τέτοια εκδήλωση. Επειδή υπήρχε και υπάρχει η διάθεση να παρουσιαστεί η δουλειά των μαθητών στο σχολείο, προκρίθηκε η εναλλακτική πρόταση να οργανωθεί η έκθεση των αγαπημένων εκθεμάτων των μαθητών στην αρχή της σχολικής χρονιάς 2013 – 2014.

Ενδεικτικά, και επειδή το έκθεμα της άρσης βαρών είναι αυτό που κάνει μεγάλη εντύπωση σε όλους τους μαθητές, παραθέτουμε παρακάτω στο παράρτημα μία παρουσίαση που σχετίζεται με αυτό το έκθεμα. Το σύνολο των παρουσιάσεων θα είναι διαθέσιμο σύντομα από το δικτυακό τόπο του 1^ου Γυμνασίου Αλεξάνδρειας.

Παράρτημα

Φύλλο Εργασίας

Ενδεικτικά, ερώτημα 1 από την ενότητα «Θέματα για σκέψη» του Φύλλου Εργασίας:

1. Εάν ανέβεις πάνω σε κάθε πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος (διπλανή εικόνα) θα διαβάσεις σε μια φωτεινή ένδειξη το βάρος σου στον πλανήτη αυτό.

Θα είναι άραγε ίδιο το βάρος μας σε όλους τους πλανήτες και γιατί;

………………………………………………………………………………….………………………………………….

………………………………………………………………………………….………………………………………….

Σε ποιον πλανήτη θα πήγαινες εάν σου έλεγαν ότι θα ζήσεις τόσα χρόνια όσο είναι το βάρος σου;

………………………………………………………………………………….………………………………………….

Σε ποιον πλανήτη θα πήγαινες εάν σου έλεγαν ότι το χαράτσι που θα πληρώσεις στη ΔΕΗ για το 2013 θα είναι όσο είναι το βάρος σου;

………………………………………………………………………………….………………………………………….

Παρουσιάσεις μαθητών

Ενδεικτική παρουσίαση: έκθεμα «άρση βαρών»

Βιβλιογραφία (ενδεικτική)

Καριώτογλου, Π., Σπύρτου, Α., Πνευματικός, Δ., & Ζουπίδης, Α. (2012). Σύγχρονες τάσεις στα Προγράμματα Σπουδών Φυσικών Επιστημών: οι περιπτώσεις της διερεύνησης και των επισκέψεων σε χώρους επιστήμης και τεχνολογίας στο Πρόγραμμα “Materials Science». Θέματα Επιστημών και Τεχνολογίας στην Εκπαίδευση, Ειδικό Αφιέρωμα: Αλληλεπιδράσεις Εκπαιδευτικής Έρευνας και Πράξης στις Φυσικές Επιστήμες, Τόμ. 5, Αρ. 1-2, σελ. 153 – 164. http://earthlab.uoi.gr/thete/index.php/thete/article/view/140